انسجام به معنی حفظ مخالفت‌ها برای آگاهی بخشیدن به عموم جامعه است

انسجام به معنی طرد مخالف و حذف جناح‌بندی‌ها نیست، بلکه به معنی حفظ مخالفت‌ها برای آگاهی بخشیدن به عموم جامعه و روشن شدن مصالح آن است. حجت‌الاسلام والمسلمین داوود فیرحی، عضو هیأت علمی و دانشیار گروه سیاسی دانشگاه تهران در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا) با بیان این مطلب که در صدر اسلام موارد و مصادیقی از انسجام اسلامی وجود دارد که می‌توان در عصر حاضر به آن رجوع کرد و زمینه‌های تحقق عینی این شعار را فراهم آورد، افزود: موارد بسیاری را می‌توان ذکر کرد که گروه‌های مسلمان با سلایق مختلف حتی از لحاظ اعتقادی و سیاسی در کنار هم بوده و انسجام خود را حفظ کرده‌اند.                                                              وی در ادامه به بیان یک نمونه از این موارد پرداخت و گفت: وقتی پیامبر (ص)‌به مدینه هجرت کردند، در آنجا پیمانی به نام صحیفه مدینه را امضا کردند که همان قانون اساسی مدینه است. پیامبر (ص) در این قانون اصول جالبی را گنجانده‌اند. در این قانون آمده است کسانی که عضو این پیمان هستند، صرف‌نظر از اینکه مسیحی، مسلمان، یهودی و حتی مشرکند، تعهد می‌کنند که در مواردی به هم کمک کنند. فیرحی ادامه داد: یکی از موارد این قانون حفظ امنیت مدینه است؛ یعنی همه گروه‌های عضو پیمان تعهد کردند که از مدینه دفاع کنند. از دیگر موارد این قانون حل اختلافات از طریق حکمیت و بدون جنگ و درگیری بود. عضو هیأت علمی دانشگاه تهران با بیان این مطلب که از این قانون می‌توان استناط کرد که پیامبر (ص)مفهوم امت را به معنای صرف اعتقادی در نظر نمی‌گیرند، بلکه امت مجموعه کسانی هستند که در درون یک جامعه مانند مدینه قرار دارند، ابراز کرد: نکته مهم قانون مدینه این است، در حالی که حاکمیت و تصمیم نهایی را بر عهده پیامبر (ص) قرار داده، ولی حضرت خیلی خود را درگیر منازعات نمی‌کردند و از نظر دیگران استفاده می‌کردند. حجت‌الاسلام فیرحی در بخش دیگری از این گفت‌وگو با اشاره به بروز اختلافات بین مسلمانان بعد از رحلت پیامبر (ص) ادامه داد: با همه این اختلافات، ولی در تمام موارد به یکدیگر کمک می‌کردند؛ مثلا نمونه آن را در مشاوره حضرت علی (ع) در جنگ‌های زمان خلیفه سوم و یا کمک ایشان در حفاظت از بیت عثمان می‌بینیم. به گفته این استاد دانشگاه، تاریخ صدر اسلام نشان می‌دهد که وقتی برای مسلمانان مسأله مهم‌تر و بزرگی پیش می‌آمده، نه تنها موارد اختلاف بین خود را مطرح نمی‌کردند، بلکه آنها را فدای یک مصلحت بزرگ تحت عنوان حفظ نظام اسلامی می‌کنند. وی معتقد بود که براساس روایات و آیات قرآن اختلافات امت یک رحمت است و مسلمانان هر چه با هم اختلاف داشته باشند، به معنی تضاد نیست، بلکه خود یک رحمت است. حجت‌الاسلام فیرحی در ادامه به تبین و تشریح رابطه بین مخالفت و انسجام پرداخت و گفت: یکی از متفکران مطلبی تحت این عنوان دارد: «خدایا کاری کن که من مخالفانی هم داشته باشم که حداقل یکی از آنها هرازگاهی با من مخالفت کند، تا بدانم که نباید همیشه روی حرف‌های خود اصرار کنم». این نکته بسیار مهم است و ما نیز اگر از این زاویه به این مبحث نگاه کنیم، انسجام به معنی طرد مخالف و حذف جناح‌بندی‌ها نسبت، بلکه انسجام به معنی حفظ مخالفت‌ها برای آگاهی بخشیدن به عموم جامعه و روشن شدن مصالح آن است. دانشیار گروه سیاسی دانشگاه تهران با اشاره به در پیش بودن انتخابات مجلس اظهار کرد: مفهوم انسجام اسلامی مغایر اختلاف‌نظر نیست. بعضی از فعالان جامعه رقابت در انتخابات و طرح نظرات مخالف را ابزاری تلقی می‌کنند و می‌گویند این کارها باعث به هیجان آمدن مردم و حضور گسترده آنها در انتخابات می‌شود و بدین وسیله مشروعیت جمهوری اسلامی بیشتر می‌شود. فیرحی توضیح داد: معتقدم در این مسأله وجود رقابت سالم یعنی برجسته‌شدن مصالح عالی جامعه و در واقع همان‌ها هستند که کمک می‌کنند تا مسئولین در سپاستگذاری‌های خود بتوانند نکات برجسته را انتخاب کنند. در بخش پایانی این گفت‌وگو سئوالی درباره علت اختلافات اخیر مسلمانان و اینکه چه میزان از این اختلافات ناشی از حوادث و اختلافات صدر اسلام است مطرح شد که وی پاسخ داد: قسمت عمده‌ی اختلافاتی که امروز وجود دارد به تاریخ صدر اسلام بر نمی‌گردد، بلکه به ایدئولوژیک‌شدن اسلام برمی‌گردد. هر گروه، جناح و فرقه‌ای سعی می‌کند دیگران را با باطل و خود را حق کامل بیان کند، در حالی که مفهوم حق و باطل نسبی است. این استاد دانشگاه تهران با ذکر این نکته که ما در لسان حضرت علی (ع)‌ داریم که نه تنها دیدگاه مخالفان را می‌شنیدند، بلکه در مواردی نیز به آنها عمل می‌کردند، یادآور شد: آنچه در حال حاضر در این زمینه مطرح است، صدر اسلام نیست. ‌در واقع در سایه اختلاف‌نظرهای امروز خود صدر اسلام را نیز تفسیر می‌کنیم؛ یعنی فرق مختلف به جای اینکه تلاش کنند دیدگاه‌های خود را به صدر اسلام برگردانند، تاریخی از صدر اسلام درست می‌کنند که با عقایدی که خود امروز ساخته‌اند، مطابقت پیدا کند.