تهدیدهای اتحاد ملی

باید این پرسش اصلی را که آسیب‌ها و تهدیدهای متوجه اتحاد ملی چیست؟ مورد توجه قرار داد. بی تردید در گام نخست باید بر این نکته اذعان داشته باشیم که شناخت آسیب‌ها و تهدیدات متوجه هر موضوع یا پیکره مورد هدفی نیازمند شناخت دقیق ابعاد موجود و وجوه قابل تعریف آن موضوع آن هم در وضعیت طبیعی درباره آنهاست.

در لحظات آغازین نوروز یک هزار و سیصد و هشتاد و شش هجری شمسی، مقام معظم رهبری نظام جمهوری اسلامی ایران در پیام نوروزی خطاب به ملت ایران، بنا به رویه سال‌های گذشته، به نام گذاری این سال پرداختند.

معظم له پس از بیان فرازهای مهمی در ارتباط با نوروز و آنچه که در سال گذشته واجد اهمیت تحلیلی بود و با عنایت به نیاز جامعه در بافت موقعیتی کنونی با بیان این جملات سال 86 را سال اتحاد ملی و انسجام اسلامی خواندند: به نظر من امسال سال اتحاد ملی و انسجام اسلامی است. یعنی در درون ملت ما اتحاد کلمه و همه آحاد ملت و قومیت‌های گوناگون و مذاهب گوناگون و اصناف گوناگون ملی و در سطح بین المللی انسجام میان همه مسلمانان و روابط برادرانه میان آحاد امت اسلامی از مذاهب گوناگون و وحدت کلمه آنها.

                                                  

با توجه به این مهم، باید این پرسش اصلی را که آسیب‌ها و تهدیدهای متوجه اتحاد ملی چیست؟ مورد توجه قرار داد. بی تردید در گام نخست باید بر این نکته اذعان داشته باشیم که شناخت آسیب‌ها و تهدیدات متوجه هر موضوع یا پیکره مورد هدفی نیازمند شناخت دقیق ابعاد موجود و وجوه قابل تعریف آن موضوع آن هم در وضعیت طبیعی درباره آنهاست.

از همین رو در گام نخست بررسی مفهوم شناختانه اتحاد ملی در مقام موضوع اصلی بحث و حصول مولفه‌های هویتی و شاخصه‌های عملیاتی آن از اهمیتی بسزا برخوردار می گردد.

 
بافت متنی حیات دانشواره ترکیبی اتحاد ملی، بافتی اجتماعی - سیاسی است؛ به بیان دیگر با وجود ورود نتایج مثبت آن به تمامی عرصه‌های حیات جامعه ملی (ملت-دولت) و مجموعه‌های انسانی (شهروندان) و حتی ورود نهایی نتایج آن در عرصه حیات فردی تک تک آحاد ملت نقطه عزیمت تجلی آن یا منزلگه بروز آنرا باید در عرصه اجتماعی – سیاسی دنبال کرد و در تعریف آن از ادبیات سیاسی سود جست.

به عقیده نگارنده، وحدت که در ادبیات سیاسی به زبان انگلوساکسونی آن با واژه unity آمده است، از دو ویژگی و مختصه اساسی متاثر است: الف) یگانگی درونی ب) پیوستگی بیرونی. یگانگی درونی در این معنا به نقطه تشابه هویتی اشاره دارد که موجب ایجاد نقطه عزیمت مستحکمی است که می‌توان آنرا بنیاد عمیقی برای پیوستگی‌های عینی دانست.

در لسان قران کریم آنگاه که گفته می شود: واعتصموا بحبل الله جمیعا و لا تفرقوا، به واقع و در ادبیات مورد نظر ما به همین نقطه عزیمت بنیادین اشاره دارد که می‌تواند پایه مستحکم وحدت باشد و اتحاد بدون آن بی‌منزلگه و رستنگاه است.

پیوستگی بیرونی در این منظر متوجه خط تداوم آن یگانگی درونی در عرصه ی حیات جمعی برای رسیدن به هدف یا اهداف تعریف شده فردی و اجتماعی و ملی پذیرفته شده است. از همین رو یک ملت با حصول به یگانگی درونی وتسری آن به لایه‌های بیرونی در قالب پیوستگی‌های اجتماعی و بسط آن در تمامی ساحت‌ها و عرصه‌ها و حوزه‌ها و وجوه جامعه ملی می‌تواند به اتحاد ملی دست یابد.

علاقه مندم که میان وحدت و اتحاد تمایز قائل شوم و در عین همنشینی و ارتباط این همانی میان آنها، اتحاد را محصول عینی و عملی وحدت در معنای فوق بدانم. اتحاد که زبان انگلو ساکسون از آن با دانشواره alliance یاد آمده است از معنای تعریف شده‌ای برخوردار است که با اندکی بازافرینی مفهومی مراد ما را حاصل می‌نماید.

این مفهوم نیز از دو خصلت و ویژگی اساسی بهره برده است و همان طور که ژان بدن فرانسوی در تعریف حاکمیت از دو مختصه مطلق بودن و دایمی بودن نام می‌برد، می‌گوییم: اتحاد نیز به عنوان انعکاس بیرونی و عملی وحدت از دو مختصه: وحدت درونی و توافق رسمی برخوردار است.

 
در اینجاست که وجوه دوگانه وحدت یعنی یگانگی درونی و پیوستگی بیرونی توافق معنی داری را بین اجزاء و کنشگران مورد نظر ایجاد می‌کند که نوعی پیوند معنوی (درونی) را در لایه لایه‌های حیات کنشگران تسری می بخشد و انعکاس بیرونی آن را در توافقات رسمی برای ایجاد اتحادها و ائتلاف‌ها به نمایش می‌گذارد.

اگر ملت به جمعیت تعریف شده در داخل مرزهای ترسیم شده رسمی اشاره می‌کند که در فرهنگ، مذهب، زبان و قومیت مشترکی که تداوم تاریخی قدرتمند دارند سهیم هستند، وحدت ملی اشاره به یگانگی درونی و پیوستگی برونی آنها بر حول این مشترکات تاریخی قدرتمند دارند که به دنبال اتحاد در عرصه حیات اجتماعی –سیاسی خود برای افزایش قدرت در راستای حصول به اهداف تعریف شده ملی می‌باشند.

این امر در اغلب اعضای جامعه ملی خود را به صورت اولیه هویت دسته جمعی و اجتماعی به نمایش می‌گذارد و در مرحله تکاملی خود هم حامل اراده ملی و هم تولید کننده و تزاید بخش قدرت ملی می‌شود.

هنگامی که این دو مفهوم درهم تنیده وحدت و اتحاد – با باز تعریف فوق – با یکدیگر پیوند می‌خورند، ترکیب فوق‌العاده نیرومندی را از مشروعیت و کارایی برای آن ملت و به ویژه حکومت برخاسته دولت و نخبگان برتافتند از درون آن ملت فراهم خواهد ساخت تا در پرتو آن به نیل به اهداف تعریف شده آن ملت دست یابند؛ و بررسی مختصات اساسی اتحاد ملی را بر اساس مفهوم شناسی فوق به مجالی دیگر می‌سپاریم تا در سایه حصول به آن مختصات و باز تعریف معنایی –مفهومی آسیب و تهدید –در حد اجمالی –به پرسش اصلی این بحث یعنی آسیب‌ها و تهدیدهای متوجه اتحاد ملی در حد بضاعت عالمانه پاسخ گفته شود.

منبع: عملیات روانی ـ مهدی مطهرنیا